Το παρόν έργο ανταποκρίνεται στην ανάγκη να υπάρξει επιστημονική γνώση και διάλογος για τον έλεγχο της αξιοπιστίας του δημόσιου λόγου στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, η ιστοσελίδα Check4facts/Science εστιάζει σε τέσσερις ιδιαίτερα σημαντικές θεματικές ενότητες του δημόσιου λόγου: το ζήτημα της υγείας, το ζητημα της κλιματικής αλλαγής, το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα, και την εγκληματικότητα. Οι τέσσερις αυτές θεματικές συχνά συνδέονται και χαρακτηρίζονται από αξιοσημείωτη και διαρκή παρουσία στη δημόσια σφαίρα.
Η αποξένωση των πολιτών από το πολιτικό σύστημα, η δυσπιστία απέναντι στους ειδικούς, η θεώρηση της πολιτικής ως παιχνίδι εξουσίας/στρατηγικής, που επωφελείται από την περιορισμένη γνώση των πολιτών σε σχέση με την πολιτική σφαίρα και τα δικαιώματά τους, ενισχύουν αυτό που ονομάζεται «οικονομία της προσοχής» (‘attention economy’), η οποία περιλαμβάνει την εφαρμογή μεθόδων “neuro marketing” και προπαγανδιστικών πρακτικών που αποσκοπούν να επηρεάσουν τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των πολιτών.
Μακριά από πολιτικές, μηντιακές σκοπιμότητες και εντυπωσιοθηρικές- εμπορευματοποιημένες λογικές, η πλατφόρμα Check4facts/Science προσφέρει ένα χρήσιμο εργαλείο ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στο δημόσιο διάλογο. Την κύρια ευθύνη για τη μεθοδολογία εξακρίβωσης της εγκυρότητας των δημόσιων δηλώσεων και ειδήσεων έχει η επιστημονική ομάδα της πλατφόρμας, της οποίας πυρήνας είναι επιστήμονες με μακροχρόνια πείρα στην καταγραφή και ανάλυση του δημόσια εκφερόμενου λόγου, προερχόμενοι από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» και το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πρωταρχικός στόχος της ιστοσελίδας Check4facts/Science είναι να ελέγχει την πληροφορία και να τη δημοσιεύει με τα απαραίτητα υποστηρικτικά στοιχεία, είτε πρόκειται εν τέλει για λανθασμένη πληροφορία, που απέχει, δηλαδή, λιγότερο ή περισσότερο από την πραγματικότητα, είτε πρόκειται για αληθή πληροφορία, οπότε ο οργανισμός, βάσει των πηγών του επιβεβαιώνει την εγκυρότητά της.
Η συλλογή των προς έλεγχο δηλώσεων/πληροφοριών πραγματοποιείται μέσω της συνεχούς παρακολούθησης του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης (έντυπων και ηλεκτρονικών), των ιστοσελίδων πολιτικών και κομμάτων, των λογαριασμών των δημόσιων προσώπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και των κοινοβουλευτικών συζητήσεων, είτε ζωντανών, είτε καταγεγραμμένων. Οι προς έλεγχο δηλώσεις υφίστανται αρχικά αλγοριθμική επεξεργασία, η οποία προσφέρει μια πρώτη «εκτίμηση» εγκυρότητας.
Στη συνέχεια, για την εξακρίβωση των υπό έλεγχο πληροφοριών, οι ελεγκτές δημόσιας πληροφόρησης του Check4facts/Science αντλούν πληροφορίες από διαθέσιμα πρωτογενή ή/και δευτερογενή στοιχεία και συνεργάζονται με εξειδικευμένους επιστήμονες, λειτουργούς, εμπειρογνώμονες από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, προκειμένου ο έλεγχος εγκυρότητας της πληροφορίας να γίνεται δια της προσπέλασης όλων των διαθέσιμων πρωτογενών ή/και δευτερογενών πηγών.
Εξετάζοντας τον δημόσιο λόγο βουλευτών και κομμάτων, αλλά και των ΜΜΕ, το πρόγραμμα κινείται προς τρεις κατευθύνσεις:
Την ανάπτυξη της ψηφιακής πλατφόρμας Check4facts/Science, για να φιλοξενήσει και να υποστηρίξει τις δράσεις του.
Την έρευνα του δημόσιου λόγου όπως καταγράφεται στα ΜΜΕ και σε άλλες πηγές, με διαφορετικούς βαθμούς αξιοπιστίας.
Την εκπαίδευση του κοινού, μέσω ειδικού, ελεύθερα προσβάσιμου περιεχομένου, ώστε οι πολίτες να μπορούν να αναγνωρίζουν, να ελέγχουν και να επαληθεύουν ή να απορρίπτουν πολιτικές πληροφορίες καλλιεργώντας ψηφιακές δεξιότητες και «πολιτική νοημοσύνη».
Το πρόγραμμα Check4Facts έχει το προνόμιο να αποκομίζει οφέλη από τη συνεργασία διεθνούς φήμης επιστημόνων με ευρύ έργο περί fake news, περί λαϊκισμού και πολιτικής, περί Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και δημοσιογραφίας.
Η κεντρική ομάδα αποτελείται από τους εξής επιστήμονες:
Καθηγητή Νίκο Δεμερτζή, Επιστημονικό Υπεύθυνο, Καθηγητή του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών
Καθηγητή Γιώργο Πλειό, Πρόεδρο του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών
Δρ. Απόστολο Λιναρδή, ερευνητή του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών
Δρ. Αχιλλέα Καραδημητρίου, συνεργάτη ερευνητή του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών
Δρ. Μιχάλη Χατζηκωνσταντίνου, συνεργάτη ερευνητή του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών
Δρ. Σοφία Καναούτη, συνεργάτιδα ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών
Δρ. Σταμάτη Πουλακιδάκο, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Επικοινωνίας και Ψηφιακών Μέσων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Δρ. Χαράλαμπο Τσέκερη, ερευνητή, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών
Εύα Τομαρά, σύμβουλο επικοινωνίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και συνεργάτιδα ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών.
Νάντια Βασιλειάδου, δημοσιογράφο και συνεργάτιδα ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών.
Και η τεχνική ομάδα αποτελείται από τους εξής:
Δρ. Γιώργο Παπαστεφανάτο, Eρευνητή του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά, συνεργαζόμενο ερευνητή του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών
Δρ. Γιώργο Γιαννόπουλο, ερευνητικό συνεργάτη του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά
Κωνσταντίνο Αλέξη, ερευνητικό συνεργάτη του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά
Σταύρο Μαρούλη, ερευνητικό συνεργάτη του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά
Κωνσταντίνο Κοζάνη, ερευνητικό συνεργάτη του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά
Αστέρη Γιαννούδη, ερευνητικό συνεργάτη του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά
2019-2022
Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (grant agreement HFRI-FM17-2283), για τον έλεγχο της αξιοπιστίας πολιτικών δηλώσεων γύρω από την εγκληματικότητα/παραβατικότητα και το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα. Με την προσθήκη του ελέγχου αξιοπιστίας ειδήσεων γύρω από την κλιματική κρίση/περιβάλλον και την υγεία/πανδημία.
2022-2023
Το έργο χρηματοδoτήθηκε με ιδίους πόρους από τη σύμπραξη οκτώ ερευνητικών και πανεπιστημιακών φορέων.
2023 -
Tο έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα CLIMPACT II και το πρόγραμμα Justredi στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
Το έργο Check4Facts/Science υλοποιείται συνεργατικά μέσω της από 15 Φεβρουαρίου 2022 Σύμβασης συνεργασίας, μεταξύ ερευνητικών οργανισμών, η οποία έχει υπογραφεί από τους εξής φορείς:
ΕΚΚΕ, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, νομίμως εκπροσωπούμενο από την Καθηγήτρια Βασιλική Γεωργιάδου
Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», νομίμως εκπροσωπούμενο από τον Καθηγητή Γιάννη Εμίρη
ΕΚΕΤΑ, Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον Διευθυντή Ερευνών Δρ. Δημήτριο Τζοβάρα
ΕΛΚΕΘΕ, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον καθηγητή Αντώνη Μαγουλά
Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον καθηγητή Μανώλη Πλειώνη
ΙΙΒΕΑΑ, Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον καθηγητή Δημήτρη Θάνο
ΕΠΙΣΕΥ, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον καθηγητή Ιωάννη Ψαρρά
Το Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ, του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, νομίμως εκπροσωπούμενο από τον καθηγητή Γιώργο Πλειό
Το Εργαστήριο Κοινωνικών και Μεταναστευτικών Σπουδών της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, νομίμως εκπροσωπούμενο από την Καθηγήτρια κα Δόμνα Μιχαήλ
Η διαχείριση του έργου γίνεται από Επιτροπή, αποτελούμενη από εκπροσώπους όλων των συμμετεχόντων φορέων, με Συντονιστή Εταίρο το ΕΚΚΕ, και Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νίκο Δεμερτζή.
Στο πλαίσιο της υλοποίησης του έργου και για τη διασταύρωση έγκυρων πληροφοριών γύρω από την πανδημία και την κλιματική αλλαγή, η ομάδα έργου συνεργάζεται με τους εξής συμβούλους παροχής πληροφοριών και δεδομένων:
Tον κ. Νίκο Μιχαλόπουλο από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ)
Tον κ. Δημήτρη Βελαώρα από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ)
Tον κ. Χρήστο Ζέρβα από το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ)
Tον κ. Γιώργο Κουταλιέρη από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων, Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ)
Tον κ. Μαρία Τσούρμα, από το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ)